Klima-aldaketaren aurka borrokatzeko eta etorkizuna eta garapen jasangarria lortzeko, basoak zaindu behar dira. Horren jakitun, Astigarraga Kit Line-k 17 urte daramatza Baso Ziurtapenerako Elkartearekin (PEFC) elkarlanean. Helburua da gure banatzaileei eta bezeroei modu arduratsuan kudeatutako tokiko basoetako pinu-zur trinkoz egindako altzariak eta bestelako antolamendu-artikuluak bermatzea.

Gaur, PEFC Españako idazkari nagusiari, Ana Belén Noriegari, egingo diogu elkarrizketa. Elkarrizketa horretan, ziurtagiri hori zertan datzan edo kudeaketa jasangarria zer esan nahi duen ez ezik, beste gai batzuk ere aztertuko ditugu, hala nola basogintza profesionalizatzea, zuraren prezioa igotzea edo lanpostu berdeak. Noriegak argi dauka: naturak eskaintzen dituen produktuak balioztatzearen alde dago, mendia babesteko modu bat delako, eta basoak ekonomia berdearen eta landa garapenaren motorra direla defendatzen du. “Enplegu berdeak Astigarraga Kit Line-n sortzen direnak dira”, dio.

“PEFC basoaren bihotzetik sortzen da”

-Izenburu batean defini dezakezu zer den PEFC?

-PEFC irabazi-asmorik gabeko erakundea da, eta basoak behar bezala zaintzeko eta ziurtagiriaren bidez horien kudeaketa aktiboa eta jasangarria sustatzeko sortu da.

–Nor dago PEFCren atzean? Zerk sortu zuen?

-PEFC basoen bihotzetik sortzen da, Europako baso-jabearen erantzun gisa, guztion artean basoen kudeaketa egokia zer den erabakitzeko gizarteak egiten dituen eskaerei erantzuteko. 90eko hamarkadan hasi ziren mugimenduak, planeta hainbat hitzarmenekin hobeto joan zedin (biodibertsitate-hitzarmena, klima-aldaketarena, desertifikazioarenak…), baina ez da basoen hitzarmenik atera.

Jasangarritasun soziala, ekonomikoa eta ekologikoa

-Eta zer da basoaren kudeaketa ona?

-Basoen erabilera orekatua jasangarritasunaren hiru hanken ikuspegitik: ekonomikoa, soziala eta ingurumenekoa. Horietako bat ere ahaztu gabe. Eta kudeaketa hori orain eta etorkizuneko belaunaldientzat izatea eta beste ekosistemei edo erakundeei kalterik ez eragitea. Gainera, PEFCk produktuen zaintza-kate osoa ziurtatzen du. Basotik ateratzen den edozein produktu diseina daiteke: jatorritik (zuen kasuan, tokikoa izatearen balio handia duen zura) azken puntura, hau da, produktua eskatzen duen kontsumitzailera, eraman daiteke.

Basoen kudeaketak klima-aldaketari aurre egiten laguntzen du

-Nola bermatzen du PEFCk produktuen jasangarritasuna? Zer irizpide bete behar ditu zurak ziurtagiri hori lortzeko?

-Jasangarritasun-baldintzak zorrotzak dira. Zurak, baso-eremu batetik ateratzen den beste edozein materialak bezala, jatorri jasangarria izan behar du hura bermatzeko. PEFC zigiluak, halaber, CO2 xurgatzea sustatzen duen zura dela ziurtatzen du, irizpideen funtsezko zati batek zerikusia baitu baso-kudeaketak klima-aldaketaren aurka nola laguntzen duen.

Bestalde, zura ona da ingurune naturala hondatzen ez badu. Horregatik, oso kontuan hartzen dugu biodibertsitatea, eta aztertzen dugu animalien, landareen eta intsektuen sustapena orekatua dela. Badira, halaber, beste ekoizpen-baldintza batzuk ere, zur-produktuen fabrikazioa eskarirako egokia dela aztertzen dutenak. 

-Askotan, kudeaketa jasangarria trazabilitatea baino ez dela pentsatzen da, baina beste gauza batzuk hartzen dituen ikuspegi zabalagoa du. Hain zuzen, lehen gizarte-jasangarritasuna izendatu duzu…

-Hala da. Urtxintxa batek habitat horretan jauzi egiten jarrai dezakeenetik mendian lanean hasten den pertsonaraino. Ziurtagiriak funtzio sozialak ere kontuan hartzen ditu. Ingurune natural horretan bizi eta lan egiten dutenek segurtasun eta osasun baldintza egokietan bizitzen eta lan egiten jarraitu behar dute. Oso garrantzitsua da jakitea zaintza-katea langileen zuzenbidearen berdina dela ere, eta Lanaren Mundu Erakundearen oinarrizko zortzi hitzarmenak betetzea.

Gizartea kontzientziatzea

-PEFCk 23 urte bete ditu. Eta Astigarraga Kit Line erakundearekin elkarlanean ari da 2005az geroztik… Guretzat, zigilu hori funtsezkoa da gure zura tokikoa dela eta ingurumen-portaera arduratsuarekin egiten dugula bermatzeko. Zure ustez, zer onura edo abantaila dakartza ziurtagiriak?

-Gure ustez, hornidura segurua da oinarrizkoena. Seguru nago zuen enpresan ez dela bat-batean zur bat sartuko, nahasian sartu ahal izango zaituena, kontrolik gabeko jatorria duelako. Ziurtapenak jatorri horren legezkotasuna eta jasangarritasuna estaliko ditu. Bi hanka horiek lasaitasuna ematen dute horrelako materialak ekoizteko eta horrelako konpromisoa duten enpresak bilatzen dituzten banatzaileei saltzeko.

Bada bigarren deribatu bat, gizarte-kontzientziazioa.  Gogotsu, zuen konpromisoaren bidez, zuen gisako enpresak mezuak igortzen ari zarete. Zuek asko etiketatzen dituzue produktuak, hori asko gustatzen zaigu, eta seguru kontsumitzaileak saltoki handi baten edo brikolaje-denda baten kutxatik pasatzen denean, agian ez da lehen momentuan konturatu, baina, baliteke, itxaroten duen bitartean, zuen apala, kaxa edo astoa modu iraunkorrean kudeatutako basoetatik eta kontrolatutako iturrietatik datorrela dioen kartela irakurtzea. Sentipen horrek pixkanaka gizartea zulatzen du, eta kontzientziatzen laguntzen du. Zuek egiten duzuen bultzada-lan hori ezinbestekoa da.

“Zura berriztagarria, berrerabilgarria eta birziklagarria da”

-Astigarraga Kit Line-n, produktu guztiek PEFC marka dute. Hori asko jakinarazten dugula uste dugu. Beti esaten dugu zura dela gure izateko arrazoia. Lehengai ezin hobea iruditzen zaigu naturgune bizigarri eta iraunkorragoak sortzeko. Zure ustez, zergatik aukeratu zura beste material batzuekiko?

-Gauza batzuk arrazoitzen dira eta beste batzuk ez. Ukimenak ematen digun ongizatea, usaina, zura gure inguruan izatea ez da pentsatzen, sentitzen da. Ezinezkoa litzateke zementuzko zorua duen gimnasioa izatea, ongizatea behar duen lekua baita. Aspalditik gurekin bizi den lehengaia da, eta izaki bizidun batetik dator, zuhaitz batetik. Lehengai garbia, berriztagarria, berrerabilgarria eta birziklagarria da. Basoak karbono-biltegi handiak dira.

Gainera, petrolioan oinarritutako ekonomia aldatzeko, oraintxe bertan bilatzen ari dena naturatik datozen produktuak dira. Honek ez du baliabide infiniturik, agortuko lirateke modu iraunkorrean erabiliko ez balira. Horregatik, baso-kudeaketa jasangarriak basoen bizi-ziklo hori zaindu nahi du; izan ere, zuhaitz bat kentzean, beste batzuk hazteko lekua uzten da, eta, aldi berean, zur-hornidura egon behar da, ezinbestekoa baita gure kulturarako, gizarterako eta produktu berriztagarriak, birziklagarriak eta berrerabilgarriak ahalbidetuko dituen ekonomiarako. Azken alde horretatik, indarberritze-politika hobea izan beharko genuke.

-Bioekonomia zirkularra gara…

-Erabat. Papera oso ondo kokatu da zirkulartasunean, baina gizartea ez dago oso kontzientziatuta zurezko produktuen zirkulartasun horretan. Ia ez dago zuraren berreskuratzailerik, ez baita sentsibilizazio kanpainarik egin zura berrerabilgarria eta birziklagarria dela adierazteko.

Zuraren jasangarritasuna baloratzea

-Kontsumitzaileek gero eta gehiago nahi dituzte ingurumena errespetatzen duten produktu eta zerbitzu jasangarriak. Ez duzu uste zur iraunkorrarekin gauza bera gertatzen denik?

-Zuraren sektorean ondo azaldu behar da basoetako jatorria eta gauzak nola egiten diren. Askoz prozesu naturalagoak dira, eta karbono-aztarna beste materia batzuk baino askoz txikiagoa dute.  Jendeari kosta egiten zaio horri erreparatzea, eta azpimarratzen du zuhaitz bat mozten dela altzari bat sortzeko, eta basoberritzen ari dela. Eta ez da hala. Zuhaitz bat mozten dut; hortaz, beste bat hazteko lekua uzten ari naiz, guk noizbait beste batzuk etortzeko joan beharko garen bezala, bestela ez ginateke hemen denok sartuko. Gizartearekin horrelako elkarrizketa izatea beharrezkoa da.

Erosten dituzun zurezko gauzak ez dira gaur erosten dituzun eta bihar botatzen dituzun gauzak, zurekin denbora askoz, urtez, egongo diren gauzak dira… agian betirako. Iraunkortasun eta jasangarritasun hori da sektoreak saltzen jakin ez duena. Nahikoa nabarmendu ez den beste balio handi bat zurezko produktuen iraunkortasuna da. Zurak aukera handia du berrerabili, birziklatu eta altzariei bizitza luzea aurreikusteko, zuen negozioan eragin negatiborik izan gabe.

Hurbileko tokiko zura

-Astigarraga Kit Line-ren diskurtsoa oso bideratuta dago aipatu dituzun balio horietara. Komunikazio- eta marketin-erronka da?

-Erabat. Zuk zurezko apalategi bat denbora askoan zehar izateko erosten duzu, ez hil baten buruan botatzeko, baizik eta hura mantentzeko edo oparitzeko. Zuen balio handienetako bat tokian tokiko zur hori da, hurbileko zur hori, zuen produktuen lehiari balioa ematen diona, hemengoak direlako. Oso garrantzitsua da, eta ez diozue gizarteari komunikatzeari eta kontatzeari utzi behar; izan ere, buelta ematen diezun eta Txinan eginda dauden hainbeste jantzi daude… eta gainera ez dira lehen bezain ekonomikoak. Zuek duzuen enplegua sortzeko gaitasunean ere eragin behar duzue; horren garrantzia azpimarratu behar duzue Euskal Herrian, Espainian eta, oro har, Europan lan egiten duzuen enpresa guztietan.

“Basoak zaintzen ari garela balioetsi behar da”

– Hain zuzen ere, erabiltzen dugun zura bertakoa da, Gipuzkoako eta Bizkaiko basoetatik dator. Gure lurrarekin, gure ingurunearekin, gure basoekin lotura estua dugu. Gure jarduerak ez luke etorkizunik izango haiek gabe. Haien zaintza eta basoberritzea bultzatzen ditugu. PEFCk abiarazi duen “Zaindu basoak” kanpainak zer helburu du?

-Basoak zaintzearekin zerikusia duen edonor kanpainarekin gera dadin nahi dugu, eta naturgune horietan lanean ari den jendearen garrantzia azpimarratu nahi duen edonor ere, jabeak direnak, kudeatzaileak, faunaren inbentarioak egitera sartzen direnak, horiek zaintzen dituztenak. Kanpaina kolektibo bat da, eta bideo bat bidaltzea nahi dugu, non basoak zergatik zaintzen dituzuen azaltzen duzuen. Zuek zura zarete, zuen ingurua basotik datorren zur-usain horrekin bustita dago. Ezinbestekoa da zuen ezagutza nabarmentzea, basoak zaintzen ari zaretela adieraztea eta baso-plangintzaren edo belaunaldi-berrikuntzaren profesionalizazioaz kontzientziatzea.

Halaber, kontuan hartu behar da lanpostu berdeak oso garrantzitsuak izango direla etorkizunerako. Karbonoan oinarritutako ekonomia linealetik baliabide naturaletan oinarritutako ekonomia zirkularrera aldatzen laguntzen dutenak dira. Niretzat, lanpostu berdeak Astigarraga Kit Line-n sortzen direnak dira. Zuen lehengaiarekin ekonomia berderako trantsizio horretan laguntzen ari zarete. Eta basogintzak BPGan eragina izatea.

Euskadi, baso-azalera zuhaiztuaren buruan

-Gure zura tokikoa da, Gipuzkoako eta Bizkaiko basoetatik dator. Zein da Euskadiko basoen errealitatea? Eta Espainiakoena? Zenbat baso-azalera dago PECFren bidez ziurtatuta?

-Estatuan 2.560.000 hektarea ditugu, zuhaitzez estalitako baso-azaleraren %12. Oraindik asko dago egiteko. Espainian baso-plangintzako tasa txikiak ditugu. % 18 inguruko baso-plangintza dugu. Zuek, industria zaretela, jakin behar duzue zertaz baliatu ahal izango duzuen hemendik 10, 20 eta 30 urtera, baliabidearen planifikazioa, dena itxita egon dadin eta bioekonomian zeregin egokia izan dezagun.

Euskadin, PEFC ziurtagiria duten 101.987 hektarea daude, 3.036 basogilek eta baso-jabeek kudeatuak, eta 143 enpresak PEFC ziurtagiria dute zaintza-katean.

-Gaur egun, materialen krisi orokorra dago, eta zura ez da kanpo gelditzen. Izugarri garestitzen ari da materia hori. Covid-ak eskari handia eragin zuen. Orain, Ukrainako gerra. Nola ikusten duzu bilakaera?

-Zalantzarik gabe, gatazka-garai bat dagoenean, krisi orokorra izaten da lehengai guztietan, kudeatzen diren moduan eta eskarian. Eskaera batzuk arineketan egiten dira, etorkizuneko stock-hausturak egongo balira ere. Gehiegizko hornidura horrek, gainera, zure merkatu naturalak agian ez diren merkatuak bilatzen ditu, baina berdin da, erakartzen joaten zara. Hala dira krisiak, gizateria garen aldetik ez baikara oso ondo egokitzen ez gure artean, ez planetarekin. Gure buruari eragiten diogu efektu hori.

-Krisialdia dator?

-Artikulu edo marka batengatik ordaintzen dena teknologia batengatik da, egiteko modu batengatik, bermatzen duen konfiantza batengatik, eta horregatik konpentsatzen dizu prezioa. Zuek tokiko zuraz, jasangarritasunaz, ekonomia zirkularraz, enplegu berdeaz… hitz egiten ari bazarete, baliteke produktua zertxobait garestiagoa izatea inguruabarrengatik, gizarteagatik, merkatuagatik… baina banatzaile edo erosleak ulertu behar luke hori horrela izan behar dela.

Hegoaldera begira

-Errusia eta Ukraina zuraren ekoizle handiak dira. Eta orain, ateak itxita, eskaintzaren bilaketa hegoaldera jaisten da. Horregatik da?

-Nazio Batuek joan den apirilaren 4an egin zuten deklarazioa, eta PEFCk deklarazio bat egin zuen berehala, non Errusiatik eta Bielorrusiatik zetorren zura gatazkatsua zela esaten zen. Ukrainari gehitutako konplikazioa, han gertatzen ari dena kontrolatzea ezinezkoa delako. Eta ibai nahasi horiek, dirua ateratzeko, zuhaitzak modu indiskriminatuan moztea eta naturguneak suntsitzea eragin dezakete. Hurbileko merkatuak, Europako hegoaldeko mendiak, prestatuta izatea oso garrantzitsua da erantzuna emateko, eta gure inguruan ditugun baliabideen stocka izateko.

Eta berriro diot: lurralde-plangintza egokia egin behar dela ikasi behar dugu, eta pentsatu behar dugu ekoizpen-baso horiek bi funtzio dituztela: CO2-a finkatzea, klima-aldaketaren aurkako borrokan laguntzea eta, aldi berean, lehengaiak eskuratzea. Garrantzitsua da jakitea non eta nola sor daitezkeen lehengai gisa erabil ditzakegun landatutako baso horiek. Eta hobeto hurbilago, zeren eta urrun… Oso ondo dago dena hainbeste globalizatu izana… Baina planeta mailako basogintza-sektorea konplexuegia eta hauskorregia da, eta edozein porrot hautsi egiten du oreka maila globalean.